Het Markdal biedt door de stroomverschillen en het verval van de Mark, de hoogteverschillen in het dal en het aanwezige kwelwater veel verschillende leefgebieden en dus veel kansen voor de natuur.

De rechttrekking van de loop van de Mark in de 60-er en 70-jaren van de vorige eeuw en de ontwikkelingen in de landbouw hebben ertoe geleid dat er in het Markdal steeds minder verschillende planten- en dierensoorten te vinden waren. Veel vissen konden bijvoorbeeld niet meer bij hun paaigronden komen vanwege de stuwen.

Natuurherstel

Aan het begin van de 21e eeuw is besloten de natuurlijke loop van de Mark te herstellen. Daartoe zijn rond 2004 in het noordelijke (Bieberg) en zuidelijke (Galder) stuk weer meanders in de rivierloop aangebracht en worden deze stukken natuurlijk beheerd. De weilanden zijn daar omgevormd tot schraalgrasland, dat gekenmerkt wordt door een voedselarme bodem en hoge grondwaterstand. Hiertoe werd de voedselrijke toplaag van de bodem afgegraven. Bij de Bieberglaan is een vispassage langs de stuw aangelegd, zodat vissen stroomopwaarts kunnen zwemmen.

De Vereniging Markdal werkt samen met andere partijen om de komende jaren ook in de rest van het Markdal meer ruimte te ontwikkelen voor de natuur. De Mark zal daarvoor meer gaan meanderen en er zullen meer gronden natuurlijk beheerd moeten worden. De stuwen bij de Blauwe Kamer en bij Heerstaaijen vispasseerbaar moeten worden, anders kunnen veel vissoorten de paaigronden in Vlaanderen niet bereiken. Ook de kwaliteit van het water moet verbeteren.

Dat dit natuurherstel iets oplevert is te zien in de gebieden die omgevormd zijn. In de delen waarop gronden afgegraven zijn, zijn karakteristieke planten als dwergbies en blaartrekkende boterbloem verschenen. Hier is ook de visstand verbeterd. In de steile wanden langs de oevers nestelen jaarlijks oeverzwaluwen en ijsvogels laten zich na zachte winters geregeld zien. Voor het eerst sinds meer dan een eeuw broeden er weer jaarlijks een ooievaars in het Markdal. Er worden weer meer zeldzame soorten gezien, zo is de rivierdonderpad waargenomen bij de monding van de Bavelse Leij.

Natuurverbindingen

Het Markdal grenst aan verschillende bos- en heidegebieden. Aan de oostkant zijn dat onder andere het Ulvenhoutse Bos, de Strijbeekse Heide, de Goudberg en net over de grens de Elsakker. Aan de westkant liggen onder andere het Mastbos en de Galderse Heide. Via zogenoemde Ecologische Verbindingszones wordt geprobeerd de natuurgebieden zoveel mogelijk onderling te verbinden, waardoor flora en fauna zich gemakkelijker van het ene naar het andere gebied kunnen verplaatsen. Dat kunnen bijvoorbeeld lange houtwallen of bosjes zijn. Soms lopen deze verbindingszones langs beken die in de Mark uitmonden, bijvoorbeeld bij de Chaamse Beek.

Een bijzondere gebeurtenis

In 1981 kwam een zeehondje de Mark opgezwommen, tot in het Ginneken. Omdat de rust van het zeehondje niet gewaarborgd kon worden werd ze onder grote belangstelling gevangen, zoals te zien is in dit filmpje. Aan de Koningin Emmalaan staat nog altijd een standbeeld voor het zeehondje.

Natuurexcursies

Er zijn verschillende natuurgroepen actief in het Markdal. Zij kunnen u meer vertellen over alle bijzondere plant- en diersoorten die te vinden zijn in het Markdal. IVN Mark en Donge, de West-Brabantse Vogelwerkgroep , de KNNV en Natuurvereniging Mark en Leij verzorgen ook regelmatig excursies in het Markdal.